Gerechtsbank

Geschiedenis

Reeds sinds 1811 was in het stadhuis van Tiel een rechtbank geïnstalleerd. Deze rechtbank heeft Tiel te danken aan Napoleon die in 1811, toen Tiel officieel Frans grondgebied was, het Departement van de Boven IJssel indeelt in Arrondissementen. Daarbij werd Tiel een apart arrondissement met een eigen rechtbank. In de loop van de 19e eeuw kwam het pand steeds meer te vervallen en werd, door de gemeente, het Ministerie van Justitie meerdere malen om financiële hulp gevraagd om het gebouw te herstellen. Deze verzoeken werden echter allemaal afgewezen. Nadat in 1877 de beslissing werd genomen om de kantons Vianen en Druten bij het arrondissement van Tiel toe te voegen, is men op zoek gegaan naar een ander terrein voor de stichting van een nieuw gerechtsgebouw. Op 21 november 1878 werd het stuk grond achter Bellevue aangewezen als nieuwe bouwgrond.
 
John Frederik Metzelaar

Op basis van het ontwerp van rijksbouwmeester Johan Frederik Metzelaar werd tussen 1879 en 1882 het gerechtsgebouw gebouwd. Metzelaar was eind 19e eeuw Ingenieur-Architect voor Gevangenissen en Rechtsgebouwen bij het Ministerie van Justitie. Binnen deze functie bouwde Metzelaar, naast het arrondissementsgebouw van Tiel, onder meer de koepelgevangenissen in Breda en Arnhem en de kantongerechten in Hilversum, Geldermalsen, Alphen en Apeldoorn.
 
Ontwerp

Het gerechtsgebouw is een typisch voorbeeld van Nederlandse negentiende-eeuwse rijksarchitectuur, door de toegepaste stijl en door de plaatsing van het gebouw op een sokkelzone uitgevoerd in rustica. Kenmerkend daarbij zijn de toepassing van Neo-Renaissance en Neo-Classicisme architectuur, met overvloedige detaillering. Het voormalig arrondissementsgebouw aan de Nieuwe Tielseweg is een van de rijkst uitgevoerde justitiegebouwen uit het ouvre van Metzelaar. In de ruim 100 jaar dat het gebouw functioneert is de oorspronkelijke structuur nog sterk aanwezig. Daarbij is het bouwvolume in zijn geheel ongewijzigd gebleven. Zelfs de fraai uitgevoerde zittingzaal bevindt zich grotendeels nog in originele staat, voorzien van originele betimmering, plafond- en wandschilderingen. De ornamentiek verwijst naar de rechtspraak en de staat.
 
Ontwikkelingen

Het gebouw aan de Nieuwe Tielseweg is niet lang als gerechtsgebouw in gebruik geweest. Zo werd op 1 januari 1934 de Tielse rechtbank gesloten en werd vanaf dat moment alleen nog de taken van het kantongerecht uitgevoerd. In 1996 vindt er een restauratie plaats om het pand te laten voldoen aan de eisen van de tijd. In 2002 werd het kantongerecht van Tiel als zelfstandig gerecht opgeheven. Het voormalig gerechtsgebouw werd aangewezen als nevenzittingsplaats voor de sector kanton van de rechtbank van Arnhem. In 2013 werd de zittingsplaats opgeheven. 15 februari 2017 heeft Van Herwijnen Vastgoed B.V. de papieren ondertekend en daarmee is het officieel de nieuwe eigenaar geworden van het monumentale pand. Al snel na de verkoop is er een nieuwe bestemmingsplan voor het pand uitgewerkt. 
 
UPDATE: Van Herwijnen Vastgoed B.V. heeft de vergunning verkregen om te beginnen met de verbouwing van het voormalig gerechtsgebouw.
 
Nieuwe bestemming

Sinds 1 juni 2017 is Van Herwijnen Vastgoed bezig om een vergunning te verkrijgen. Na jarenlange leegstand zal het gerechtsgebouw in de toekomst namelijk een nieuwe bestemming krijgen. In het voormalig gerechtsgebouw zal er plaats worden gemaakt voor maar liefst 24 zorgwoningen. Voordat er met deze verbouwing gestart kan worden heeft Van Herwijnen Vastgoed een vergunning  aangevraagd bij Gemeente Tiel. 20 juni 2018 heeft de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed een positief advies gegeven en juicht de plannen van harte toe.
 
Om het plan van 24 zorgwoningen te realiseren heeft Van Herwijnen Vastgoed eerst een bouwhistorische verkenning laten uitvoeren. Het uitgangpunt is namelijk om, met het inpassen van woningen voor 24 zorgbehoevenden, de oorspronkelijk plattegrond, gevelindeling en aanwezige monumentale waarden zoveel mogelijk in tact te houden. Hieruit is een plan ontstaan waarbij alleen daar waar noodzakelijk een aanpassing van de oorspronkelijke structuur wordt voorgelegd.
 
Op alle bouwlagen zullen woningen worden gerealiseerd. Daartoe worden op enkele verdiepingen openingen in oorspronkelijke of later toegevoegde (tussen)wanden voorgesteld. Tevens zullen er, t.b.v. het realiseren van daglichttoetreding, twee  ramen worden geplaatst en worden in het dakvlak gericht naar de binnenzijde, richting de zittingzaal, nieuwe dakvensters gemaakt. Op het terrein zullen aan de achterkant van het gebouw, twee parkeerplaatsen worden gerealiseerd, voor uitsluitend kort parkeren. Voor de bewoners zal aan de kant van het Hertenkamp een terras, met aansluiting naar het Hertenkamp, worden aangelegd.
 
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed waardeert ook erg het plan dat Van Herwijnen Vastgoed de bijzondere zittingzaal, dat zich  grotendeels nog in originele staat bevindt, in ere laat. Door de grotendeels nog aanwezige oorspronkelijke inrichting en meubilair van de zittingzaal is er sprake van een interieurensemble. In de toekomst zal de bijzonder fraai uitgevoerde zittingzaal dan ook worden opengesteld, wat ten goede moet komen aand de beleving van het rijksmonument.
 
Om op de hoogte te blijven van de laatste ontwikkelingen, verzoeken wij u deze pagina in de gaten te houden. Bekijk voor de actuele stand van zaken de bovenstaande tijdlijn.